Logica van het Gevoel

PROCRUSTES

Dit is een artikel uit mijn nieuwsbrief die vrijdag 21/9 is verschenen. Er staat nog een artikel in met een verwijzing naar Cornelis. Als je een mailtje stuurt dan stuur ik je de nieuwsbrief.

Procrustes

Waar gaat het nu eigenlijk om bij assessments? Deze vraag kom ik regelmatig tegen en dat al 25 jaar lang. Ik heb er de aantekeningen die ik 25 jaar geleden maakte nog eens op nageslagen. Bij het bureau waar ik de eerste schreden op dit mooie vak heb gezet hielden ze er van om zaken samen te vatten in simpele statements c.q. vragen: “kan hij/zij het?”, “doet hij/zij het?” en “blijft hij/zij het doen?”. Daar gaf je dan op basis van het assessment antwoord op, liefst in de vorm van een schema dat op één A-4 pastte.

Toen ik deze aantekeningen opnieuw las moest ik aan het “Procrustes bed” denken, voor diegenen onder u die het verhaal niet meer scherp voor de geest hebben hieronder de kern:

Procrustes was de bijnaam van een herbergier in de omtrek van Eleusis, het woord Prokroústês beduidt "uitrekker".

Procrustes nodigde voorbijkomende reizigers uit om bij hem te overnachten. Als ze op zijn uitnodiging ingingen, en zich te ruste hadden begeven, kwam Procrustes kijken of zijn gast in het bed paste. Meestal was dat niet zo. Was een gast nu te kort, dan rekte hij zijn ledematen met geweld uit, was hij te lang, dan hakte de gastheer er een stuk van af. Meestal eindigde deze behandeling met de dood, zodat Procrustes de bezittingen van de reiziger kon roven.

Volgens variaties van het verhaal had de moordzuchtige rover twee bedden van verschillende lengte, en bood hij zijn gast steeds een bed aan dat niet paste. Ook wordt verteld dat de lengte van het bed instelbaar was en dat hij het bed in het geheim verstelde voordat de gast naar bed ging, zodat hij er altijd zeker van was dat de gast niet in het bed zou passen.

Nu de arbeidsmarkt weer onder druk staat en de opmerking “voor jou tien anderen” uit politieke correctheid niet wordt geuit, maar wel gepraktiseerd zien we dat mensen weer meer en meer worden beoordeeld (“geassesst”) op basis van het ideale (competentie)model. Als het niet past dan is het “einde van de reis” en is er geen plaats in de herberg. Bij reiziger die wel een plaats krijgt wordt al het overtollige als irrelevant bestempeld en weggesneden. Waar, zoals vaak eufemistisch uitgedrukt, “nog ruimte voor ontwikkeling” is moet deze ontwikkeling onder grote druk worden gerealiseerd. Als je de term “stretch goals” hoort denk dan eens aan Procrustes.
In mijn nieuwsbrief van november vorig jaar schreef ik: “Deze gang van zaken lijkt veel op de manier waarop in het “sociale regelsysteem” met mensen wordt omgegaan. Het individu wordt naast een norm gelegd of nog erger door een mal geperst en dan volgt het oordeel: “past wel of past niet”. De betekenisdrager wordt getoetst op betekenisinhoud en daar blijft het bij.” Daar zijn veel positieve reacties op gekomen. Daarom het onderwerp nog maar eens onder de aandacht gebracht. Het kan immers niet genoeg worden benadrukt dat een assessment gaat om het verhaal van een individu. Waar komt hij/ zij vandaan, waar staat hij/zij en wat zou voor betrokkene een succesvol vervolg van de reis kunnen zijn? Is de nieuwe functie de context waarin iemand zich verder kan ontwikkelen en waarde kan realiseren voor zowel de organisatie als zichzelf? Resulteert de combinatie persoonlijkheid en omgevingsfactoren in sterker worden (het antifragiel van Taleb uit het artikel “Veerkracht is niet genoeg”), of gaat het mis en is er sprake van fragiliteit. onderkennen dat dezelfde “stressoren” die het ene individu sterker maken, een ander individu kunnen beschadigen.