Logica van het Gevoel, het boek

[Hendrik ten Berge]

Professor Arnold Cornelis was een buitengewoon erudiete man. Toch (vind ik) komt de lezer van zijn levenswerk, de 'Logica van het Gevoel', in het boek relatief weinig tegen van die kennis. Dat komt omdat het boek gaat over denk- en leerprocessen, als filosofie van het leven en als theorie van de kennis. Het gaat over de objectieve veranderbaarheid van het subjectieve, en de subjectieve stabiliteit van het objectieve, over vraagtekens en uitroeptekens die “de logica van het gevoel” oproept bij de mens. Dat geldt natuurlijk ook voor de auteur zelf. Hij heeft er vijfentwintig jaar over gedaan om het boek te schrijven, d.w.z. om te schrijven wat hij denkt, maar vooral ook waarom, en op welke manier hij denkt. De 'Logica van het Gevoel' is het verhaal van een proces. Het is geen eindproduct maar het spoor dat is achtergelaten in de tijd door het verborgen programma van de auteur. De lezer die verwacht hapklare kennisbrokken voorgeschoteld te krijgen zal teleurgesteld zijn. Wie niet zelf denkt en leert, wie niet de eigen inzichten en ideeën communicatief en constructief laat “conflicteren” met wat Arnold Cornelis schrijft, kan beter aan iets anders beginnen.

Wie het wel doet, ziet duidelijk de vraagtekens die Arnold Cornelis plaatst achter de eigen inzichten. Niet omdat hij twijfelt aan de geldigheid ervan, maar omdat vraagtekens, in tegenstelling tot uitroeptekens, aanknopingspunten zijn voor 'resonantie'. Resonantie is iets anders dan 'reasoning'. 'Reasoning' is de beredenering van de feitelijkheid van de werkelijkheid. Resonantie is de communicatieve afstemming van sturingsimpulsen die de leerbaarheid van de werkelijkheid als mogelijkheid vooronderstellen. Volgens de logica van het gevoel berust de geldigheid van inzichten altijd op de persoonlijke bruikbaarheid ervan in de communicatie met anderen. Het gedachtegoed van Arnold Cornelis is in dat opzicht uniek. Ondanks de kennistheoretische diepgang ervan is het toegankelijk voor een ieder die persoonlijk betekenis en sturing geeft aan eigen leerprocessen. Om de 'Logica van het Gevoel' te lezen is geen specialistische kennis en/of expertise nodig. De manier waarop de lezer de eigen werkelijkheid beleeft, en de daarmee verbonden persoonlijke betekenissen zijn de enige waarden die voorondersteld zijn. Met andere woorden, eigen waarheden zijn de enige “voorwaarden” voor resonantie. Want de mens kan zich, aldus Arnold Cornelis, alleen met behulp van eigen waarheden weren tegen de dagelijkse druk van externe sturing. Waarheid en weerbaarheid hebben dezelfde oorsprong.

Het communicatieve conflict met de externe sturing is de voedingsbodem voor emancipatie. Emancipatie is de verfijning van zelfsturing in een proces van permanente ontkoppeling en verankering van aanknopingspunten voor socialisatie. Het is een essentiële voorwaarde voor “zelfdifferentiatie” en alle daarmee verbonden processen van identiteitsconstructie. Uitgaande van de zich zelf differentiërende en communicatief sturende mens is de 'Logica van het Gevoel' de introductie van een nieuw maatschappelijk toekomstperspectief.

[Martin uit den Bogaard]

Dag Hendrik,

 

Fijn dat je zo'n duidelijke, algemene mening geeft over 'Logica van het Gevoel' van Arnold.

Ik ben het met je eens dat 'het boek veelal over denk- en leerprocessen, als filosofie van het leven en als theorie van de kennis', gaat.

Maar als je kennis in dit geval bedoelt als kennis van de logica die in het gevoel aanwezig is, dan ben ik het niet helemaal met je eens.

De kennis die Arnold in het boek behandelt is mijns inziens volop aanwezig, omdat vele zaken kennisfilosofisch niet bewezen zijn, maar ook niet te bewijzen zijn, en toch zeer plausibel zijn, en voor mijn gevoel geldig en voor de maatschappij ook deels.

Ik noem enkele items:

- Alles begint met gevoel en wordt vaak daarna beargumenteerd of bewezen.

- Het maatschappelijk leerproces, dat wetenschap heet, is juist de kunst om het objectieve vanuit het subjectieve te construeren.

- Het laatste systeem van de stabiliteitslagen van de cultuur is het communicatieve zelfsturingssysteem.

- De theorie van de zelfsturing die bij ieder mens aanwezig is.

- Eén van onze basisbehoeten is leren.

Voor mij is dit kennis, die in filosofische wetenschap misschien nog niet algemeen aanvaard is, maar wel overal in de wereld waarneembaar is, zeer aannemelijk is en in mijn zelfbeeld geldig is, alleen nog niet op grote schaal in de wereld.

 

Hedrik, het blijft een discutabele materie, maar misschien daarom wel zo boeiend. Dit is communiceren en dat moet zo blijven, overal, op alle niveaus, in ieder instituut, in iedere regring, in ieder bedrijf en op alle websites, zodat de mens zich blijft ontwikkelen.

 

Ik hoop nog met veel van de deelnemers van deze site over deze materie te discussiëren.

Vriendelijke groet,

Martin.  

                                     

[Hendrik ten Berge]

Hallo Martin,

Even een korte opmerking vooraf. Het verheugde mij zeer jouw reactie te lezen. Toen ik het stukje schreef over de “Logica van het Gevoel” dacht ik bij mijzelf, ik hoop dat andere forumleden hierop gaan reageren met eigen citaten voorzien van een persoonlijk commentaar. In het levenswerk van Arnold Cornelis staat veel meer dat wat we er individueel uit kunnen halen. Niet omdat we niet “intelligent” genoeg zouden zijn of zo, maar omdat ons verborgen programma werkt als een pro-actief filter. Het maakt ons gevoelig voor bepaalde dingen, en “blind” voor andere zaken. Wie de “Logica van het Gevoel” open slaat bekruipt al gauw het gevoel dat ie met een klein schopje in de hand staat voor de ingang van een enorme goudmijn, en dat daar in samenwerking met anderen meer te delven valt dan alleen. Dus ik hoop dat er nog veel meer reacties en commentaren komen!

Wat betreft het begrip “kennis”, bedoel ik daarmee niet de “door de wetenschap geldig verklaarde kennis” (“hapklare kennisbrokken”). Ik wilde aangeven dat Arnold Cornelis in zijn boek maar weinig gebruik maakt van dat soort “kennis”, nog minder van diens sociale status en al helemaal niet van de door de wetenschap verklaarde “geldigheid” ervan. Ik begrijp dat jij dat ook zo ziet. Persoonlijk definieer ik het begrip “kennis” als een “momentopname van een (persoonlijk) leerproces”. En met betrekking tot een leerproces stelt zich sowieso de geldigheidsvraag niet. Want, zoals alle processen, veranderen leerprocessen de werkelijkheid en “bewijst” de veranderde werkelijkheid (niet de wetenschap) dat het proces geldig is! Of de effecten ervan gewenst, zinvol, waardevol, enzovoort..zijn, staat los van de geldigheid ervan.

Met vriendelijke groet,

Hendrik

[Gustar Terpstra]

Omdat het 'n reis betreft, heb ik al de werken van Cornelis, vanaf 't eerste lezen v/d achterflap, i/d trein gelezen. Ik heb er zo, eerder 5 dan 4 jr, jaren over gedaan, om zijn werken -reizend- te lezen. Destijds, 5-7jr geleden, had je nog treinkaartjes, die ik bij voor mij herkenbare en/of nader te bestuderen frases heb/had ingevoegd. Ik ben er niet méér door gaan reizen, dat was m.i. destijds nergens voor nodig. De cadans v/'t naar familie gaan, 1x i/d zoveel tijd, per trein, 't ritme, de cadans, 't schommelen, de conducteur die je nét op 't verkeerde of juiste moment uit je hazeslaapje haalt, nog-nadromenddenkend-van-wat-je-net-had gelezen, 't geroezemoes, de gesprekken -soms- met zowel conducteur als mede-reizigers over delen van dé inhoud van '...', de 'resonantie' van het op deze manier en met dit vervoermiddel reizen, voldoende.

Soms had ik 'n ander boek mee, dat tijdelijk meer lees-prioriteit had, zoals bv. dat van Irfan Orga, 'Aan de oevers van de Bosporus.', waarin de trein ook 'n wezenlijk belangrijk essentieel element speelt, nl. 'troepenvervoer', evenals het 'reizen-door-de-tijd' op die manier die past(e) bij het hóe ik wil lezen. Instanbul&haar inwoners van vóór de eerste W.O., vóór de 20e ste eeuw écht begon, nóg vóór Geert Mak zijn reis-'ver'-haalde, in een cruciaal gebied voor het -'over'-leven v/d mens, 'onze soort' niet alleen qua eeuwen, maar qua 10.000-'en jaren, zoniet nog langer.

Later, nadat ik A. Cornelis met veel precisie, geduld had gelezen, volgde de pil van Geert Mak, 'In Europa' die vanuit 'n geheel ander perspectief en in andere stijl reist, schrijft en (kennis) deelt. Ook weer meest i/d trein gelezen.

...

Met de auto heeft de mens -mogelijk-, want daarover valt nog wel 'n discussie te voeren, meer directe sturingsmogelijkheden. Met de trein lijkt 't dat je meer vertrouwen hebt in anderen, óf zelf niet kán/ of wil sturen, 'aan de hendels, knoppen, knopjes en 't stuur zelf zitten'. Ook daarover valt nog wel 'n (gecombineerde?) discussie te voeren. De dood-doener: "Het is nog maar de vraag of je 'n plekje i/d trein kan bemachtigen" en/daarmee samenhangend of je wel/niet op tijd aankomt kan omzeild worden door 'beter', 'anders' inplannen; 'n ander tijds-besef en 't in perspectief plaatsen van doel&middelen. De luxe&verantwoordelijkheid van directe zelfsturing, waarvaninenuit/binnenhetsysteem 'indirect' 'n beroep op gedaan wordt, en waar bv. -nu-nog-steeds 'cultureel' op geselecteerd wordt, kent zo z'n onaangename maatschappelijke konsekwenties. Natuurlijk is de trein niet heilig en de fiets niet niets, of alles, kent de auto (en daarmee metaforisch gezien) directe zelfsturing/en zelfsturen naast nadelen ook vele voordelen. Op veel gebieden ben ik blij dat 'het systeem' mij indirect aanstuurt.

Waarbij ik , hoop ik, híer, 'eventjes' dan niet nader hoef te bepalen, waar dat 'het systeem' naar verwijst, 'iets' in mij en 'iets' daarbuiten, ...,

met hartelijke groet,

Gustar