arnoldcornelis

Logica van het Gevoel

Na me verdiept te hebben in de 'communicatieve rationaliteit' van de Duitse filosoof Jürgen Habermas kwam bij mij de behoefte opborrelen om deze theorie met Arnold Cornelis te vergelijken of aan te vullen. Het hiernavolgende is het laatste deel van een paper die ik schreef voor mijn studie filosofie aan de universiteit van Antwerpen en ik ben benieuwd naar uw reactie.  

De theorie van Habermas vind ik een zeer interessante visie, weliswaar nog moeilijk uitvoerbaar, maar een oplossing voor deze tijd die haalbaar kan zijn. In de modernistische tijd staan vele waarden en normen op het spel en zullen er nieuwe mogelijkheden en inzichten gevonden moeten worden waaronder filosofische. De communicatie is al steeds ruimer aanwezig in de maatschappij in de vorm van overleg met goede argumenten. Op allerlei niveau's, internationaal (Internationaal Strafhof), regionaal (Europesche Unie) tot en met plaatselijke buurtcomités. De behoefte van de mens als sociaal wezen kan mijns inziens zich ook beter onwikkelen naarmate de economische leefbaarheid groter wordt en de zwijgzaamheid steeds meer doorbroken wordt. De rationaliteit in de moderne wereld wordt steeds sterker en dus ook de communicatieve rationaliteit. Habermas beschrijft de geldigheid van een taalhandeling in drie geldigheidsaanspraken: 1. een objectieve wereld, 2. een normatieve wereld en 3. een subjectieve wereld. Om een taalhandeling te kunnen begrijpen zegt hij: We begrijpen een taalhandeling alleen als we weten welke argumenten de spreker in een dicussie kan aanvoeren voor de geldigheid van zijn taalhandeling. Het begrip 'leefwereld' bevindt zich in een gebied waar meer zin- en betekenisvragen gesteld worden. Ook hiermee is de mens mijns inziens in deze tijd veel vaker bewust mee bezig. Tim Heysse schrijft in zijn deel over Habermas in het boek 'Ex libris van de filosofie in de 2oe eeuw' 1), dat Habermas het begrip leerproces in een nieuwe betekenis gebruikt. Het leren ziet Habermas als capaciteiten die zich in de loop van de tijd ontwikkelen en die al aanwezig zijn voor het leerproces begint. Deze visie van leerproces vind ik bij de Nederlandse filosoof Arnold Cornelis (1934-1999) terug in zijn boek 'Logica van het Gevoel' 2). Cornelis zegt dat het gevoel de bron van alle kennis is en dat die kennis tijdens ons leven tot ontwikkeling komt. Deze ontwikkeling moet natuurlijk wel begeleid worden door opvoeding en onderwijs. Het gevoel is bij onze geboorte al aanwezig zegt hij, evenals de behoefte om te leren. Cornelis heeft de maatschappij ingedeeld in drie lagen. 1. Natuurlijk systeem, 2. Sociaal regelsysteem en 3. Communicatief zelfsturingssysteem. Als het gevoel in een van de systemen zich nestelt dan is er harmonie. Het derde systeem, communicatief zelfsturingssysteem, gaat uit van communicatie waarmee iedereen zichzelf kan sturen in een interactieve omgeving. Iedereen wil en kan zichzelf sturen zegt Cornelis, maar hij/zij moet daar wel de ruimte voor krijgen en dat is in veel gevallen niet sterk ontwikkeld. De communicatieve zelfsturing is aanwezig in de leefwereld van Habermas, maar zal volgens mij een welkome aanvulling kunnen zijn in zijn theorie. De geldigheid van het gevoel bij Cornelis zal sterker onderbouwd moeten worden, alhoewel Cornelis hier de volgende uitspraken over doet: a. 'De stelling dat de bron van onze kennis ligt in het gevoel en dat die kennis bij pardoxen, als innerlijke conflicten, gestuurd wordt door emoties, wordt dus door de verschijnselen van slaap en psychosen bevestigd', b. 'Ik ontwikkel hier de stelling dat het gevoel de grondslag is van alle logica en van alle menselijke kennis'. Habermas vindt de capaciteiten om te leren al aanwezig voor het leerproces. Cornelis zegt dat het gevoel, waarin de capaciteiten om te leren aanwezig zijn, al bij de geboorte aanwezig zijn. De indeling van de maatschappij beschrijft Habermas met leefwereld en systeem en Cornelis met het sociaal regelsysteem en het communicatieve zelfsturingssysteem als nieuwste laag . De eerste laag, het natuurlijk systeem, gaat aan de leefwereld van Habermas vooraf, maar heeft ook overlapping in de leefwereld , omdat er in beide lagen performatief gecommuniceerd wordt. De leefwereld van Habermas speelt zich zowel in de geborgen thuissituatie van het natuurlijk systeem van Cornelis als in de publieke ruimte van het sociale regelsysteem af. Dat zelfsturing bij Cornelis een belangrijke rol speelt vind ik ook voor de theorie van Habermas interessant, omdat het begrip zelfsturing bij hem minder aandacht krijgt. En Cornelis had van Habermas kunnen leren om de geldigheid van het begrip gevoel veel meer te onderbouwen. Cornelis' eerste versie van het boek is verschenen in 1988 en de 8e, vemeerderde druk in 1998 en hij is overleden in 1999. Beiden zijn filosofen die kritische maatschappijtheorieën ontwikkeld hebben in een hedendaagse cultuur waar performatieve communicatie niet meer weg te denken is.

1) 'Ex Libris van de filosofie in de 20e eeuw' deel2 K.Boey, A.Cools, J.Leilich, E.Oger 1999 uitg. Acco Leuven. 2) 'Logica van het Gevoel' Filosofie van de Stabiliteitslagen in de Cultuur als Nesteling der Emoties. Arnold Corelis 1998 uitg. stichting Essence Amsterdam

Vriendelijke groet,

Martin uit den Bogaard.

 

Weergaven: 148

Hierop reageren

© 2024   Gemaakt door Ad van Vugt.   Verzorgd door

Een probleem rapporteren?  |  Algemene voorwaarden